Dự thảo Luật An ninh mạng gồm 9 chương với 58 điều, dự kiến sẽ được Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Đây được coi là bước hoàn thiện quan trọng nhằm xây dựng một khung pháp lý đủ mạnh để bảo đảm an ninh mạng, an toàn thông tin; đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và cá nhân trong kỷ nguyên số.

Việc ban hành đạo luật này cũng là yêu cầu tất yếu trước sự gia tăng của tội phạm mạng, các hành vi tấn công vào hệ thống thông tin trọng yếu và những nguy cơ mới đe dọa chủ quyền số quốc gia.

Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Võ Văn Tuyển – nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp đánh giá rằng việc ban hành Luật An ninh mạng không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước, mà còn tạo hành lang pháp lý minh bạch, thống nhất để điều chỉnh những quan hệ mới phát sinh trên không gian mạng, qua đó góp phần xây dựng môi trường số an toàn, lành mạnh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế số.

Theo ông Tuyển, không chỉ được xây dựng trên cơ sở hợp nhất chính sách đã được quy định trong Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) và Luật An ninh mạng năm 2018, dự án Luật An ninh mạng lần này đã bổ sung các quy định về những vấn đề cấp bách đang phát sinh, tác động lớn đến đời sống xã hội do sự phát triển vượt bậc của khoa học và công nghệ trong thời đại mới.

Ông Võ Văn Tuyển – nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp.

Tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, tuy nhiên, dữ liệu không chỉ giới hạn ở thông tin cá nhân mà còn bao gồm dữ liệu của tổ chức, hệ thống, dữ liệu trong quá trình truyền tải, hạ tầng công nghệ và dữ liệu về quyền riêng tư của người dùng. Với tính chất đa dạng và mức độ nhạy cảm cao, bất kỳ hành vi chiếm đoạt, khai thác trái phép hay tiêu hủy dữ liệu đều có thể gây hậu quả nghiêm trọng, tác động trực tiếp tới an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, thậm chí dẫn tới thảm họa khó lường. Trong bối cảnh, việc đảm bảo an ninh dữ liệu vì vậy là yêu cầu cấp thiết, xuyên suốt trong tiến trình chuyển đổi số và xây dựng hệ sinh thái số quốc gia hiện nay và trong những năm tới. 

Một điểm quan trọng khác là dự thảo Luật An ninh mạng đã bổ sung quy định yêu cầu doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng có trách nhiệm định danh địa chỉ IP và cung cấp cho lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng. 

Địa chỉ IP là địa chỉ đơn nhất tương tự "địa chỉ địa lý" trên không gian mạng cho phép các thiết bị điện tử (máy tính, điện thoại thông minh...) nhận diện và liên lạc với nhau để trao đổi thông tin, dữ liệu. Địa chỉ IP cho phép lực lượng chức năng xác định địa điểm, thời gian và thông tin về thuê bao sử dụng để kết nối, truy cập vào mạng Internet (giống như xác định thông tin cư trú đối với một địa chỉ nhà cố định).

Hiện nay Bộ Khoa học và Công nghệ, trực tiếp là Trung tâm Internet Việt Nam được giao quản lý nhà nước về địa chỉ IP, nhưng việc cấp phát, định danh và quản lý IP lại do các nhà cung cấp dịch vụ Internet thực hiện. Địa chỉ IP thường xuyên thay đổi giữa các thuê bao và địa điểm, song chưa có cơ quan chức năng nào quản lý chặt chẽ hoạt động này về mặt an ninh trật tự.

Thực tiễn cho thấy việc tra cứu, khai thác thông tin IP phục vụ bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự xã hội còn nhiều bất cập: tỷ lệ tra cứu có kết quả thấp, thời gian trả lời chậm, phụ thuộc hoàn toàn vào mức độ hợp tác của doanh nghiệp. Điều này không chỉ gây khó khăn cho công tác nghiệp vụ, mà còn tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực như mua bán thông tin, cơ chế riêng trong cung cấp dữ liệu và nguy cơ lộ lọt thông tin.

Trong khi đó, về kỹ thuật, doanh nghiệp Internet hoàn toàn chủ động định danh địa chỉ IP để tính cước và quản lý thuê bao, nhưng lại không chủ động chia sẻ dữ liệu với lực lượng chức năng, thậm chí từ chối các giải pháp kỹ thuật như API để phục vụ tra cứu.

Từ thực trạng trên, việc quy định trách nhiệm doanh nghiệp trong định danh, quản lý và cung cấp thông tin địa chỉ IP cho lực lượng chuyên trách là cần thiết và khả thi. Đây là giải pháp quan trọng để khắc phục các bất cập hiện nay, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ và yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. 

Dự thảo Luật An ninh mạng được xem là bước hoàn thiện quan trọng nhằm xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh cho kỷ nguyên số.

Bên cạnh các quy định trên, dự thảo Luật An ninh mạng cũng bổ sung quy định về kinh phí bảo vệ an ninh mạng của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức chính trị phải bảo đảm tối thiểu 10% trong tổng kinh phí triển khai đề án, dự án, chương trình, kế hoạch đầu tư, ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin. 

Dự thảo Luật quy định về kinh phí bảo vệ an ninh mạng của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức chính trị phải bảo đảm tối thiểu 10% trong tổng kinh phí triển khai đề án, dự án, chương trình, kế hoạch đầu tư, ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin. 

Đây là mức thông lệ chung trên thế giới và cũng đã được nêu tại Chỉ thị số 14 ngày 7/6/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường bảo đảm an toàn, an ninh mạng nhằm cải thiện chỉ số xếp hạng của Việt Nam và tiếp tục được nhắc lại tại Chiến lược an toàn, an ninh mạng quốc gia, chủ động ứng phó với các thách thức từ không gian mạng đến năm 2025, tầm nhìn 2030.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định về việc khuyến khích các cơ quan, tổ chức thuộc hệ thống chính trị, doanh nghiệp nhà nước sử dụng sản phẩm, dịch vụ công nghiệp an ninh của Việt Nam bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng để nâng cao năng lực tự chủ về an ninh mạng.

Bên cạnh đó, bổ sung quy định về việc người đứng đầu, chịu trách nhiệm phụ trách hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia phải tham gia sát hạch và được cấp chứng chỉ về an ninh mạng. Trong bối cảnh hiện nay đây là yêu cầu cấp thiết, nhiều tổ chức, doanh nghiệp chưa có đội ngũ nhân lực được đào tạo bài bản dẫn đến việc xử lý sự cố chậm trễ, không hiệu quả.

Lê Mạnh Quốc