Nhiều vướng mắc do điều kiện đặc thù và hạn chế nguồn lực

Tiếp tục các bài viết tìm hiểu về những vướng mắc, khó khăn, cũng như các kiến nghị đề xuất trong quá trình triển khai công tác Trợ giúp pháp lý (TGPL) tại các địa phương sau 8 năm áp dụng Luật TGPL 2017, PV ghi nhận nhiều ý kiến, kiến nghị của Cao Bằng – một tỉnh miền núi với nhiều khó khăn về hạ tầng, kinh tế, xã hội.

Thông tin với PV, đại diện Trung tâm TGPL tỉnh Cao Bằng cho hay, một trong những trở ngại lớn nhất của địa phương là nhận thức của người dân về TGPL còn hạn chế, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng xa, nơi đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống và việc tiếp cận thông tin còn khó khăn. Công tác truyền thông ở một số địa bàn chưa thật sự đổi mới, chưa phù hợp với phong tục, tập quán.

Trung tâm TGPL tỉnh Cao Bằng tổ chức Hội nghị truyền thông và bồi dưỡng kiến thức TGPL cho 70 đại biểu là người có uy tín và nhân dân 2 xóm Hoài Khao, Quang Thượng, xã Thành Công hồi tháng 10/2025.

Đáng chú ý, vấn đề xã hội hóa TGPL hầu như chưa thực hiện được, do kinh tế địa phương còn nhiều khó khăn, dịch vụ luật sư chưa phát triển. Các văn phòng luật sư có rất ít nhân sự, phần lớn luật sư tham gia TGPL với tư cách cá nhân theo hợp đồng với Trung tâm. Bên cạnh đó, dù đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý tuy được đào tạo bài bản, nhưng vẫn thiếu kinh nghiệm với các vụ việc phức tạp.

Nguồn kinh phí cho hoạt động nghiệp vụ còn hạn hẹp, dẫn đến việc bồi dưỡng thù lao TGPL chưa kịp thời, khó duy trì tập huấn nâng cao năng lực. Ở nhiều vụ án, số người có yêu cầu TGPL vẫn thấp do một số cán bộ tố tụng chưa nắm rõ quy định hoặc do người dân chưa hiểu rõ vai trò của TGPL.

Cao Bằng cũng gặp khó khi chưa có điểm cầu tham gia phiên tòa trực tuyến theo Nghị quyết 33/2021/QH15 vì chưa được bố trí kinh phí. Việc ứng dụng công nghệ thông tin còn nhiều hạn chế, nhân sự chuyên trách chưa có; đa số người dân thuộc nhóm dân tộc thiểu số nên việc thực hiện thủ tục TGPL điện tử gặp trở ngại.

Sửa đổi Luật để bắt kịp thực tiễn

Từ thực tiễn triển khai, Trung tâm TGPL tỉnh Cao Bằng đề xuất Luật TGPL 2017 cần sửa đổi theo hướng mở rộng đối tượng được TGPL, bổ sung nhóm người cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, người khuyết tật bị buộc tội… nhằm bảo đảm những nhóm yếu thế này có cơ hội tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí.

Địa phương cũng kiến nghị điều chỉnh quy định về chi nhánh TGPL để phù hợp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; bỏ giới hạn địa bàn sử dụng cộng tác viên TGPL để huy động tốt hơn nguồn lực xã hội; đồng thời quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã trong việc giải thích quyền được TGPL cho người dân.

Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Cao Bằng đã tổ chức truyền thông về trợ giúp pháp lý cho hơn 500 lượt người dân tại 6 xóm thuộc địa bàn xã Trùng Khánh.

Cao Bằng đề nghị Bộ Tư pháp nghiên cứu sửa đổi các văn bản liên quan đến tổ chức và biên chế của Trung tâm TGPL Nhà nước, bổ sung chính sách về kinh phí, chế độ cho người thực hiện TGPL; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, thậm chí xem xét áp dụng trí tuệ nhân tạo trong TGPL.

Địa phương kỳ vọng các giải pháp này sẽ giúp hoạt động TGPL ngày càng hiệu quả, phù hợp hơn với đời sống của người dân vùng cao.

Đặng Ngọc Thủy